Celina Luyten beschouwen we met recht en reden als één van de grondleggers van onze organisatie. Alsof het gisteren was, werd het een gesprek vol rake inzichten en pure wijsheid. DeLink zou deLink niet zijn, zonder haar visie en koppig doorzettingsvermogen.
Celina, kan je ons vertellen hoe het allemaal begon in 1988?
Celina: Het begon allemaal in 1988 met De Cirkel. Er was destijds een groep mensen waar men simpelweg niet in geloofde. Ze werden gezien als problematisch, met weinig of geen capaciteiten, zonder meerwaarde of zinvolle bijdrage aan onze samenleving. Ze werden beschouwd als een last. Mensen veroordeelden en negeerden hen, en velen dachten zelfs dat het allemaal hun eigen schuld was.
Maar er waren ook mensen die anders dachten, toch?
Celina: Gelukkig wel. Niet iedereen deelde die mening. Dankzij deze twijfelaars werd De Cirkel opgericht om te onderzoeken hoe mensen in armoede terechtkwamen, maar ook om te kijken hoe hulpverleners hiermee omgingen. Voor mij was het duidelijk. Ik wou met De Cirkel onderzoeken waar armoede over ging, want ik dacht daar zelf al veel over te weten. Ik wou armoede de wereld uit.
Wat was het doel van De Cirkel in die beginjaren?
Celina: We hadden een duidelijk doel voor ogen. We wilden mensen in armoede een opleiding laten volgen. Iedereen die van jongs af aan in de miserie zat, moest die kans krijgen, zelfs degenen die misschien minder geschikt leken om ervaringsdeskundigen te worden. Dat was onze doelgroep.
Hoe veranderde de aanpak van De Cirkel in de loop der jaren?
Celina: In het begin lag de nadruk vooral op het volgen van een opleiding, zodat mensen de kans kregen om te groeien. Later verschoof het accent naar tewerkstelling om armoede te bestrijden, vanuit de noden van de mensen in armoede en op maat van hen. De opleiding was belangrijk omdat mensen een diploma moesten hebben om erkenning te krijgen voor het werk dat ze zouden gaan doen. Daar hebben we jarenlang over gediscussieerd.
Hoe is het idee van groeitrajecten bij deLink ontstaan?
Celina: De laatste jaren is de discussie verschoven van persoonlijke groeikansen naar kansen om beroepsmatig ingeschakeld te kunnen worden. Waarschijnlijk is toen het idee bij deLink ontstaan om, vanuit onze expertise, groeitrajecten te ontwikkelen. Zo kunnen mensen uit de armoede een groeitraject volgen zonder de beroepsopleiding tot ervaringsdeskundige te moeten doorlopen.
Wat verwacht men van mensen die de opleiding hebben afgerond?
Celina: Van mensen die zijn afgestudeerd, verwacht men dat ze ‘klaar’ zijn, maar mensen moeten de kans krijgen om verder te groeien op het werkveld. Het is belangrijk om deze ruimte op de werkvloer te bieden.
Is een opleiding van vier jaar voldoende voor mensen die in extreme armoede hebben geleefd?
Celina: Een opleiding van vier jaar is inderdaad kort na een leven in extreme armoede. Het is een illusie te denken dat mensen in deze korte tijd uit de vicieuze cirkel van de armoede geraken. De opleiding legt een basis die verder vorm moet krijgen in een vaak ingewikkeld werkveld dat zelf niet altijd klaar is voor deze methodiek.
De opleiding biedt theoretische kaders, verbonden met de eigen levenservaring. Hierdoor verwerven mensen inzichten die ook een positief effect hebben op hun gezin, waardoor hun kinderen meestal een betere toekomst tegemoet gaan.
Waar zie je nog ruimte voor verbetering in de opleiding?
Celina: Een groot hiaat is zelfzorg. Mensen leren vooral voor anderen te zorgen. We zeggen wel dat ze voor zichzelf moeten zorgen, maar hoe doe je dat? Ik denk dat daar meer aandacht voor moet zijn in de opleiding.
Mensen hebben vaak veel schade opgelopen. Die schade inhalen of herstellen voor zichzelf is moeilijk. Toch zien we al vormen van herstel door het proces dat mensen tijdens de opleiding doormaken. Zoals bij iedere mens stopt dat niet na de opleiding; leren en ontdekken gebeurt met vallen en opstaan.
Wat heb je zelf ervaren door je betrokkenheid bij De Cirkel en deLink?
Celina: In De Cirkel en deLink kon ik nadenken over hoe moeilijkheden ontstaan, hoe armoede in elkaar zit, en hoe situaties, vooroordelen en onmacht kunnen leiden tot armoede. Financieel heb ik het kunnen redden, wat zonder deLink of De Cirkel misschien niet was gelukt. Maar ik bleef vastzitten in mijn communicatiestijl, wat mij soms de boeman maakte, en in mijn onvermogen om met documenten om te gaan en mijn huishouden te runnen. Daar heb ik te weinig tijd voor gekregen en genomen. Gelukkig krijgt dat nu meer aandacht tijdens de opleiding.
Hoe zie je je eigen ervaring in relatie tot de missie van deLink?
Celina: Ik ben het levende bewijs dat niet alles vanzelfsprekend is, maar dat er toch veel mogelijk is. Wel draag ik na zoveel jaren nog steeds de gevolgen van armoede.
Wat wens je deLink toe voor de komende 21 jaar?
Celina: Ik hoop dat deLink zich blijft richten op mensen die in hun leven het meest uit de boot zijn gevallen en afgeschreven worden. Ik hoop dat deLink trouw blijft aan haar visie en blijft streven naar de erkenning van de kracht van ervaringsdeskundigheid. Zelfs na een lange tijd van samenwerking met een ervaringsdeskundige mag men niet denken dat het inhoudelijke ooit een evidentie wordt. Ga er niet vanuit dat je het allemaal weet. Blijf dus openstaan voor dialoog.
